metoda oceny jakości akustycznej wnętrz wg Beranka

Jedną z pierwszych metod oceny wnętrz pod względem akustyki wprowadził wybitny akustyk L.L. Beranek. Opracował on skalę oceny sal koncertowych i operowych. Skala ta opiera się na odczuciach subiektywnych grupy muzyków i krytyków.
Ocena jakości akustycznej metodą Beranka sprowadza się do pomiarów czasu pogłosu w pełnym zakresie częstotliwości tzn. dla częstotliwości środkowych pasm oktawowych z zakresu 125 - 8000 Hz oraz na obliczeniu kilku parametrów zależnych od czasu pogłosu (intymność, żywość, ciepłość, głośność dźwięku bezpośredniego, głośność dźwięku pogłosowego). Pozostałe parametry są określane według odczuć oceniających.
Ze względu na swoja specyfikę metoda ta jest metodą subiektywną. Może być tylko wykorzystywana do oceny już istniejących pomieszczeń, natomiast na etapie projektowania nie bardzo, chociaż w ograniczonym zakresie jest to możliwe.

Metoda Beranka polega na przyznawaniu punktów w zależności od zmierzonych lub wyliczonych wartości. Sale w zależności od ilości przyznanych punktów klasyfikuje się następująco:

• A⁺ - doskonałe, (90-100) punktów
• A   - bardzo dobre do doskonałych, (80-90) punktów
• B⁺ - dobre do bardzo dobrych, (70-80) punktów
• B   - dostateczne do dobrych, (60-70) punktów
• C⁺ - dostateczne, (50-60) punktów

Poniżej przedstawiono skalę ocen sal operowych i koncertowych zaproponowaną przez L.L. Beranka:

Parametry niezależne:

• intymność (ang. intimacy) - odpowiada za wrażenia dotyczące wielkości pomieszczenia, w których słuchana jest muzyka. Wielkość fizyczna z tym związana dotyczy różnicy między czasem dojścia pierwszego odbicia a dźwięku bezpośredniego. Dla najlepszych sal operowych czas ten jest mniejszy od 24ms.
• żywość (ang. liveness) - wiąże się z większym wzmocnieniem tonów średnich i wysokich. Parametrem wykorzystywanym do określenia "żywości" jest czas pogłosu dla częstotliwości z zakresu 500-1000 Hz.
• ciepło brzmienia (ang. warmth) - inaczej określane jako pełnia brzmienia basów, którym odpowiadają częstotliwości niskie - poniżej 250 Hz. Dla tych częstotliwości czas pogłosu powinien być dłuższy niż w przypadku "żywości" by można było stwierdzić istnienie pożądanego, bogatego basu.
  
  
  
• głośność dźwięku bezpośredniego (ang. loudness) - związana jest z ilością energii akustycznej dochodzącej do słuchacza, zależy od odległości odbiorcy od źródła dźwięku. Odległość jaką uważa się za najlepszą powinna wynosić 18m, gdy jest ona znacznie większa (tylne rzędy sali, balkony), głośność może być niewystarczająca do poprawnego odsłuchu muzyki.
• równowaga akustyczna (ang. balance) - należy do własności wpływającej na jakość wykonywanego dźwięku. Opisuje wyważenie sekcji orkiestry między sobą oraz między orkiestrą a solistami.
• wymieszanie dźwięku (ang. blend) - określa harmonijne wymieszanie dźwięków od różnych instrumentów orkiestry. Zależy ono w znacznym stopniu od położenia orkiestry w pionie i poziomie oraz od rozwiązania sufitu nad sceną i w jej pobliżu.
• zespołowość (ang. ensemble) - odpowiada zdolności wzajemnego słyszenia się wykonawców w orkiestrze.
• rozproszenie (ang. diffusion) - wiąże się z natężeniem dźwięku i kierunkiem, z którego dochodzi on do słuchacza. Wpływ na "rozproszenie" mają nieregularne powierzchnie rozpraszające energię dźwiękową.

Parametry zależne:

• definicja lub wyrazistość (ang. clarity) - mówi o tym czy fragment utworu lub grupy instrumentów mogą być rozróżniane przez słuchacza. Jest ona powiązana z innymi własnościami:
  • "żywością"
  • "głośnością dźwięku bezpośredniego i odbitego"
  Definicję uważa się za dobrą, jeżeli te własności spełniają przedstawione wcześniej wymagania. Dla dobrej definicji niedopuszczalne jest występowanie echa.
• jaskrawość (ang. brilliance) - określa jasne brzmienie dźwięku bogatego w tony harmoniczne. Jest funkcją:
  • czasu opóźnienia pierwszego odbicia
  • stosunku czasu pogłosu dla wysokich częstotliwości do czasu pogłosu dla średnich częstotliwości
  • odległości między słuchaczem a źródłem dźwięku
• bezzwłoczność odzewu (ang. attack) - odpowiada za wrażenia wykonawców dotyczące odpowiedzi pomieszczenia na wyartykułowany sygnał. Wiąże ona w sobie określenia:
  • "żywości"
  • "intymności"
  • "rozproszenia"
  • "zespołowości"
  • "echa"
• obraz przestrzenny (ang. texture) - reprezentuje odczucia słuchacza wytworzone na skutek różnicy czasu dochodzenia dźwięków z różnych kierunków.
• zakres dynamiki (ang. dynamic range) - opisuje różnice między dźwiękami najgłośniejszymi, czyli wytworzonymi przez orkiestrę i wzmocnionymi przez układ, którym jest pomieszczenie, a dźwiękami najcichszymi, którymi są zazwyczaj zakłócenia pochodzące z zewnątrz. Zakres dynamiki maleje wraz ze wzrostem hałasu.

Metoda ta nic nie mówi o zrozumiałości mowy, można tylko tak modyfikować pomieszczenie, aby uzyskać charakterystykę czasu pogłosu odpowiednią do dobrej zrozumiałości mowy, natomiast pozostałe parametry głównie określają jakość odbioru muzyki tak, że metoda ta o ile musi, to powinna być raczej stosowana do oceny wnętrz, w których wykonywana jest muzyka lub śpiew.